Het overkomt mij nogal vaak dat mijn gedachten gaan naar iets wat korte tijd nadien onverwacht zichtbaar wordt. Ook op de langere termijn heb ik dat soms, meestal in een zich herhalende gedachte.  Ik wil het geen 'voorspelling' noemen, maar ik ben wel benieuwd waarom ik dikwijls iets bedenk wat zonder enige aanleiding nadien verschijnt.  

Die ochtend bij het opstaan had ik het weer. Ik vroeg mij wel af of ik misschien niet selectief enkel de 'bevestigde' voor-waarnemingen noteer.  "Als ik nu eens één persoon zou vragen om mijn gedachten te noteren, om dan later vast te stellen hoeveel er bevestigd werden; en hoeveel niet."  Ik liet het idee los en begon aan mijn ochtendgroet in de natuur.

Bij het ontbijt luisterde ik online naar het radio-ochtendprogramma. Wat ik zelden doe: bij een song die voor de duizendste keer gedraaid werd, zapte ik naar radio2. Net vòòr mijn zap terug, kreeg ik even de foto te zien bij het volgende liedje: 

Baby Baby

'Baby baby' bij de boterham was nu niet direct iets waar ik zin in had. Maar vooraleer terug te zappen bedacht mijn creatief brein (dat 's morgens nooit te houden is): "Mmm, showbizz of niet, dit is echt een iconisch beeld van een echtpaar dat zijn liefde laat zien in de wereld. Als illustratie bij de aankondiging van mijn familieopstellingen, zou het niet misstaan."  Auteursrechten-kwesties overwegend, begon ik in gedachten al te schrijven naar Hugo & Nicole met complimenten en de vraag of ik de foto zou mogen gebruiken. 

Geen half uur later kwam precies dit liefdeskoppel uitgebreid in het nieuws. Nicole bleek die nacht overleden. De rest van de dag werd het echtpaar opgevoerd als hét voorbeeld van liefde en trouw voor half vlaanderen.  Precies die 'kwaliteit' die ik,  welgemeend maar met een knipoog had willen illustreren werd voortdurend in de verf gezet. Zonder dat ik ook maar iets van hun ziekte of overlijden opgevangen had.  

Toeval?  Zoniet, waar haalde ik het ?

Na een familie-opstelling duikt bij deelnemers geregeld dezelfde vraag op: "waar haalt ge het?  Zo kloppend !"  In feite is het antwoord totaal niet belangrijk voor het opstellingen-werk zelf.  Maar het zet ons wel op een spoor.

In mijn proces-begeleidingswerk maak ik doorlopend gebruik van 'well-informed intuition': de innerlijke samenwerking van kennis, (ook zelfkennis!), ervaring, neutrale waarneming, nuchtere opmerkzaamheid, de bereidheid tot 'niet weten' en 'ontvankelijke' aandacht zowel naar buiten als naar binnen (felt sense) en niet-oordelend invoelen.  
Ik ben dikwijls zelf verrast waarheen ons dat voert en wat we ermee bereiken. De ervaring van een zekere 'magie', en van een verbondenheid met een groter geheel, is nooit veraf.
Dat is ook waarvan deelnemers keer op keer getuigen.

Met het benoemen en verklaren van wat er in zo'n processen speelt, ben ik wel heel voorzichtig. Al te dikwijls worden verklaringen en 'het ervaren van magie' immers belangrijker dan de werkelijkheid. Er ontstaat dan een dissociatie tussen het 'well informed zijn' enerzijds en 'intuïtion' anderzijds.  

Zullen we het aan de wetenschap vragen ?

Zolang geen afdoende onderzoeksmethoden ontwikkeld zijn om de 'evidence' van werkzame intuïtie te bewijzen zal de wetenschap ons niet meer kunnen vertellen dan:  "toeval" en "evolutionair ontwikkelde lichamelijke reacties en vaardigheden".
Daar hebben we ons aan te houden. "Well-informed" zijn houdt ook in dat men de wetten en methodes van de conventionele wetenschap kent.
Tegelijkertijd weten we dat de wetenschap op een aantal aannames gebaseerd is (axioma's). Om hypotheses te formuleren en om de beperkingen van de empirische waarneming te overstijgen maakt zij gebruik van een complex geheel van theorieën. Wanneer nieuwe hypotheses niet verenigbaar zijn met gevestigde theorieën dienen er keuzes gemaakt te worden. Het is logisch én in onderzoek vastgesteld dat de gevestigde wetenschappelijke gemeenschap daarin doorgaans behoudsgezind reageert. De kans is ook niet onbestaande dat sommige fenomenen nooit gekend en verklaard zullen kunnen worden met methoden die voldoen aan de huidige wetenschappelijke normen.
Voorlopig is de wetenschappelijke oplossing in alle gevallen: "negeren of parkeren".
Maar hoe zit het met onze intuïtie?

'Intuition'

Hoe kunnen we de kloof overbruggen tussen algemeen aanvaarde wetenschappelijke stellingen en de buiten de wetenschap 'geparkeerde' populair aanvaarde fenomenen ? Is er een plaats voor 'intuïtie'  in de wetenschappelijk erkende werkelijkheid?  Kan 'voor-voelen' ergens bestaansrecht krijgen in de nieuwe wetenschappelijke hypotheses over tijd en ruimte?
De meest vooruitgeschoven stellingen in de exacte wetenschappen, met o.m. de quantummechanica bieden inderdaad wel al enkele bescheiden aanknopingspunten voor de onorthodoxe werkhypothesen waarmee innoverende praktijk-onderzoekers de werkelijkheid op eigen wijze proberen te vatten.  Theorieën rond complexiteit, relativiteit, synchroniciteit, emergentie, 'velden' van informatie,  geven al meer ruimte aan dat wat ik en vele anderen 'ongecontroleerd' ervaren als 'werkzaam'.
Met de theorie van 'morfische velden' of 'informatie-velden' zouden we al een heel eind komen met onze praktijk van 'well-informed intuition'. Zo'n theorie hoeft niet in tegenstrijd te zijn met de bewezen theorieën, en waar dat wel is: ook de theorie van de zwaartekracht worstelt nog met andere theorieën om finaal verenigd te kunnen worden in een sluitende 'unificatie'-theorie. Het zwaartekrachtveld wordt blijkbaar verklaard met verschillende hypothesen die nog niet weerlegd zijn. Waarom zouden hypotheses rond 'velden' met andere eigenschappen dan geen kans maken? 

Het is duidelijk dat aan de grens van de huidige wetenschappelijke kennis, terug meer ruimte ontstaat voor begrip en respect voor de spirituele praktijken van natuurvolkeren, religies en vele hedendaagse 'wetenschappelijk onorthoxe' praktijken in allerlei sectoren.  Hoog tijd dus om het exclusieve en missionaire karakter van de wetenschap achter zich te laten. Hoewel een terugval naar 'superstitie' regelmatig zal opduiken en ook grote schade kan aanrichten, is het tijd om de angst daarvoor als raadgever achter zich te laten.

Dat wil niet zeggen dat 'scepsis' overbodig wordt. Zeker in de commerciële, gepolitiseerde en individualistische wereld, die alles naar zijn hand zet, zijn welomschreven kwaliteitseisen voor het keurmerk 'wetenschap' nodig. Maar dat kan flexibeler en meer open minded.  Het wetenschappelijke gilde zou er bijvoorbeeld goed aan doen om in haar methodologisch 'lastenboek' een categorie 'grensgebied' of 'nieuwe paradigma's' te voorzien.  Op die manier zou zij zichzelf kunnen verlossen van de discutabele rigide lijn tussen 'wetenschap' en 'pseudo-wetenschap', en zou er meer ruimte kunnen komen voor grensverleggend wetenschappelijk onderzoek. Praktijken die in de dagelijkse realiteit algemeen gesignaleerd en beoefend worden zouden dan ernstig onderzocht ipv dogmatisch bestreden kunnen worden. 

Ik ben blijkbaar niet de eerste die dit bedenkt:
(Wikipedia)

In het grensgebied.
In grensgebieden ontstaan de meeste innovaties.
En met het toestaan van "grens- of proto-wetenschap" zouden alvast heel wat menswetenschappers kunnen verlost worden van het beperkende ideaal van hun deterministische collega's. Zij zouden in de gelegenheid gesteld kunnen worden om, waar nodig vanuit andere paradigma's, nieuwe theorieën te ontwikkelen. Er zou meer interdisciplinair onderzoek kunnen gebeuren, met een betere aansluiting op de reële noden en reeds bestaande zinvolle praktijken van mens en maatschappij. Van daaruit zouden meer zinvolle toepassingen kunnen ontwikkeld en beproefd worden. Deze toepassingen zouden eco-systemisch veel effectiever kunnen worden dan vele van defragmentaire, symptoombestrijdende toepassingen die we nu kennen. En is het niet precies dat wat onze complexe wereld nu dringend nodig heeft?

En zo is de wereldverbeteraar toch ook weer aan het woord gekomen. Vergeef mij dat ik hier als 'leek' iets aan het bedenken was waar wetenschapsfilosofen zich al jàren mee bezig houden! Des te beter.  'Nicoleke' was ook niet de eerste die mij hiertoe bracht. In elk geval heb ik bij mijn opzoekingen tijdens deze beschouwing heel wat geleerd.

En nu terug naar de praktijk, al dan niet grensverleggend. Daar gaat het mij tenslotte ook om. 

Veerle Heide, 5 november 2022

>> Naar andere beschouwingen .

_______
In de wetenschapsfilosofie duidt paradigma op het stelsel van modellen en theorieën dat, binnen een gegeven wetenschappelijke discipline, het denkkader vormt van waaruit de werkelijkheid geanalyseerd en beschreven wordt. Langer bestaande paradigma's worden vaak niet meer bewust beleefd.